پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام کاظم علیه السّلام فرمودند: وَجَدتُ عِلمَ النّاسِ فی اَربعٍ: اَوَّلُها اَن تَعرِف رَبَّکَ، وَ الثّانِیَهُ اَن تَعرِفَ ما صَنَعَ بِکَ، وَ الثالِثَهُ اَن تَعرِفَ ما اَرادَ مِنکَ، وَ الرّابِعَهُ اَن تَعرِفَ ما یُخرِجُکَ مِن دینکَ؛ دانش مردم را در چهار چیز یافتم: اوّل: پروردگارت را بشناسی. دوم: بدانی با تو و برای تو چه کرده است. سوّم: بدانی از تو چه خواسته است. چهارم: بدانی چه چیز، تو را از دینت بیرون می کند. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
دامنه علم بسیار گسترده است و دانستنیهای زیادی وجود دارد که می توان آنها را آموخت، ولی کدام علم است که نافع است و سرنوشت ساز؟
در فراگیری دانشها هم باید «اولویّت بندی» کرد و لازم ترینها را برگزید.
آنچه امام کاظم(ع) در این حدیث بیان فرموده، خلاصه مهمترین دانستنی هایی است که سعادت انسان را به ارمغان می آورد.
اولین گام خداشناسی است،
سپس نعمت شناسی،
آن گاه وظیفه شناسی،
و در مرتبه چهارم، آسیب شناسی و آنچه موجب گمراهی انسان می شود و انحراف اعتقادی پدید می آورد. تفکّر در هر یک از اینها، آثار مهمّی را در پی دارد.
کسی که خدا را شناخت، به عبودیّت او می پردازد و برده دیگری نمی شود. کسی که نعمتهای خدا را شناخت، شاکر خواهد شد و از طریق سپاس نعمتهای او حق بندگی را ادا خواهد کرد. کسی که وظایف و تکالیف الهی را شناخت، با عمل به وظیفه، رضای خالق را به دست خواهد آورد. کسی هم که به عوامل انحراف آفرین و گمراه کننده آشنا شد، به راحتی از دین و عقیده اش برنمی گردد.
پس بهترین دانستنی ها را بیاموزیم.
پی نوشت:
1. کشف الغمّه، ج3، ص45
منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)